Učenje rusinskog jezika i njegova istorija
Kao jedan od istočnoslovenskih naroda, Rusini žive na teritoriji pojedinih evropskih zemalja, a ima ih i u Srbiji, gde mahom žive na teritoriji Vojvodine. Prema trenutno aktuelnim podacima procenjuje se da je nešto više od 1,6 miliona ljudi koji su pripadnici ovog naroda. Izuzev na teritoriji Srbije i to najpre u Vojvodini, odnosno u Poljskoj i Slovačkoj, Rusina ima i u Hrvatskoj, Rumuniji i Mađarskoj, zatim u Ukrajini, te Češkoj i Rusiji. Takođe postoji značajna zajednica Rusina i na teritoriji Australije, Sjedinjenih Američkih država i Kanade.
Jezik kojim se Rusini takođe koriste je indoevropski, a pripada porodici baltoslovenskih, odnosno istočnoslovenskih jezika. Zvanično pismo rusinskog jezika je ćirilica, ali ona nosi naziv rusinska ćirilica.
U principu se rusinskim jezikom koriste ljudi koji žive na području pomenutih zemalja, odnosno u dijaspori. Na teritoriji Republike Srbije je rusinski jezik jedan od manjinskih jezika. Takođe je manjinski jezik i na teritoriji Mađarske Rumunije, Hrvatske i Poljske, te Slovačke. Zanimljivo je pomenuti da iako mnogobrojni Rusini žive na teritoriji Ukrajine, ta zemlja ne priznaje rusinski jezik kao manjinski.
Što se standardizacije rusinskog jezika tiče, budući da je praćena različitim poteškoćama koje su uglavnom vezane za istorijske i političke prilike, to se ne može reći da je standardizacija rusinskog jezika izvršena u potpunosti, već je ona samo delimična i to uglavnom na teritoriji naše zemlje, kao i još nekoliko zemalja i to najpre Poljske i Slovačke.
Smatra se da rusinski jezik vodi poreklo od staroruskog jezika, koji su tokom srednjeg veka koristili Istočni Sloveni. Od staroruskog jezika vode poreklo i ruski jezik, zatim ukrajinski i beloruski jezik, ali je između 16 - og i 18 - og veka došlo do značajne različitosti što je i dovelo do stvaranja praktično novih jezika.
U toku 19 - og veka su prvi put izvršena određena proučavanja rusinskog jezika. Iako ne postoji katedra za rusinski jezik ni u jednoj zemlji, na brojnim univerzitetima uglavnom na području Evrope postoje mahom instituti koji su fokusirani na proučavanje ovog jezika.
U poslednjoj deceniji prošloga veka je organizovan Kongres rusinskog jezika i to u slovačkom gradu Bardjejovu 1992. godine. Smatra se da je taj događaj od presudne važnosti za proučavanje rusinskog jezika.
Izuzev karpatskog narečja, u rusinskom se razlikuje i panonsko narečje. Pored toga što postoji razlika naravno u dijalektima, takođe postoji i razlika u sociološkim, odnosno lingvističkim karakteristikama ljudi koji se koriste jednim, to jest drugim narečjem.
Karpatsko narečje ovog jezika se zapravo odnosi na one dijalekte rusinskog jezika koji se govore u karpatskim oblastima, a koje se smatraju matičnima i to primarno u određenim delovima Poljske, Slovačke i Ukrajine. Treba napomenuti i to da na području Slovačke i Ukrajine postoji i standardizacija u okviru karpatskog narečja, dok se panonsko narečje rusinskog jezika odnosi na varijetete tog jezika koji se govore u južnim oblastima. Pod tim se primarno misli na govor Rusina u našoj zemlji i to na području istočnog dela Srema i Bačke u Vojvodini, kao i na delove Srema u susednoj Hrvatskoj, te u Slavoniji.
Godinama unazad vodi se vrlo značajna polemika koja se odnosi na status rusinskog jezika u okviru slovenske jezičke porodice i na klasifikaciju tog jezika. I dok znalci rusinskog jezika smatraju da je u pitanju jezik koji je četvrti među istočnoslovenskim jezicima i da bi trebalo da ima potpuno ravnopravan status sa ruskim, beloruskim i ukrajinskim jezikom, dotle ima i onih koji se tome protive, a primarno su to lingvisti sa područja Ukrajine, koji su usmereni na to da rusinski jezik ni u kom slučaju ne treba priznati. Interesantno je pomenuti da uprkos protivnicima, Međunarodna organizacija za standardizaciju rusinski jezik smatra posebnim jezikom i daje mu šifru rue.
Godine 2019. godine je grupa lingvista radila na tome da iznese predlog koji se odnosi na podelu rusinskog jezika i to na jezike koji se mogu smatrati posebnim, a koji su u osnovi karpatsko i panonsko narečje tog jezika. U tom predlogu je navedeno da ti jezici treba da nose naziv južno - rusinski, odnosno istočno - rusinski jezik. Ipak, Međunarodna organizacija za standardizaciju je već početkom naredne godine taj predlog odbila. Uprkos tome, grupa lingvista je iznela naredne godine još jedan predlog, a to je i novi naziv i novi jezik koji je označen kao rutenski jezik i koji bi trebalo da bude novi jezik fokusiran na panonsko narečje kao osnovu, što bi dovelo do toga da jezik koji se danas smatra rusinskim bude usmeren samo na karpatsko narečje. Još uvek se taj predlog razmatra, a ukoliko bude eventualno i bio prihvaćen, to znači da će doći do pojave dva rusinska jezika koje su potpuno odvojena jedan od drugog. Međutim, treba imati u vidu da mnogi Rusini širom sveta nisu posebno ni komentarisali ni odobravali ove predloge, pa tako ni mnogi Rusini koji žive na teritoriji naše zemlje.
S obzirom na to da je u pitanju jedan od manjinskih jezika, kao i da na teritoriji Republike Srbije postoji i Nacionalni savet Rusina, to nema sumnje da su i kursevi rusinskog jezika po mnogo čemu neophodni. Njih u svojoj ponudi ima Škola stranih jezika Akademije Oxford i to za polaznike različitih nivoa znanja, uzevši u obzir da se tokom organizacije nastave poštuju pravila Zajedničkog evropskog referentnog okvira za jezike, to jest CEFR - a ( The Common European Framework for languages ), što zapravo znači da zainteresovani za kurs rusinskog jezika nastavu mogu pohađati na sledećim nivoima:
- A 1 nivo, odnosno početni ili osnovni po pravilima pomenutog standarda
- A 2 ili viši osnovni, to jest viši početni nivo
- B 1 ili niži srednji nivo znanja
- B 2 ili viši srednji nivo znanja po pravilima Zajedničkog evropskog referentnog okvira za jezike
- C 1 nivo znanja koji CEFR prepoznaje kao niži napredni nivo
- C 2 nivo ili viši napredni, odnosno najviši mogući za osobe koje ovaj jezik uče i kojima on nije i maternji
Potrebno je takođe napomenuti i to da svi koji žele da pohađaju kurs rusinskog jezika u okviru ove obrazovne institucije treba da se prijave i to tako što će osnovne informacije o sebi poslati ili na mejl adresu najbliže poslovnice Škole stranih jezika Akademije Oxford ili ih zaposlenima u toj poslovnici izdiktirati putem telefona. Takođe se podrazumeva da zainteresovani za praćenje nastave imaju mogućnost da prijavljivanje izvrše lično u prostorijama konkretnog predstavništva navedene obrazovne institucije. Potrebno je da osim svog imena i prezimena, svaki kandidat prilikom prijavljivanja navede i datum rođenja i broj telefona.
Obaveza je svakoga od njih nakon toga i da dostavi odgovarajuću dokumentaciju kako bi se upisao, s tim što će nadležni u okviru konkretne poslovnice pomenute obrazovne institucije na vreme obavestiti kandidate ne samo o tome koja dokumenta treba da pripreme, nego će ih uputiti i u to da je u trenutku upisa njihovo lično prisustvo obavezno.
S obzirom na to da Škola stranih jezika Akademije Oxford u ponudi ima nastavu u grupi i individualno, a da u oba slučaja važi pravilo da se kursevi rusinskog jezika mogu pohađati uživo ili na daljinu, od prijavljenih kandidata se zahteva da se izjasne za koju opciju su se odlučili od svih ponuđenih. Takođe je važno i da neko ko je pre toga stekao znanje rusinskog jezika, a sada želi da pohađa edukaciju, uputi nadležne u to koji nivo znanja je stekao, odnosno da o tome dostavi relevantan dokaz. U slučaju da kandidat nije u mogućnosti da dostavi dokaz o nivou upoznavanja rusinskog jezika, poželjno je da uradi test procene nivoa znanja, kako bi stručnjaci zaposleni u konkretnoj poslovnici Škole stranih jezika Akademije Oxford mogli da mu preporuče na kom nivou nastavu treba da pohađa.
Da napomenemo i to da izuzev standardnih edukacija, ova škola stranih jezika u ponudi ima i ubrzani kurs rusinskog jezika, kao i konverzacijski kurs rusinskog, a takođe je ponudom obuhvaćena i škola rusinskog jezika za decu, koja je namenjena najmlađim polaznicima. Specijalizovani ( stručni ) kursevi rusinskog jezika su još jedan vid edukacije koji u ponudi ima ova obrazovna institucija, a kojom prilikom polaznici mogu da se specijalizuju za korišćenje tog jezika u okviru konkretne oblasti. I sve to naravno predstavlja tek deo bogate ponude Škole stranih jezika Akademije Oxford.
Kandidati koji se odluče za opciju da nastavu pohađaju u grupi bi trebalo da budu obavešteni i o tome da se grupni kursevi rusinskog jezika mogu pohađati i u okviru male i mikro grupe, ali i u okviru grupe 6 + , a koja se smatra klasičnom grupom. Iz tog razloga se od svakog prijavljenog kandidata zahteva da odabere koja grupa mu najviše odgovara, nakon čega će dobiti potrebne informacije o načinu organizacije nastave. Da kažemo to jednostavnije, grupni kursevi rusinskog jezika podrazumevaju organizaciju nastave prema unapred definisanim pravilima, koja ne dozvoljavaju nikakvu izmenu po zahtevu polaznika.
Najveća među svim ponuđenim grupama je klasična ili grupa 6 + , kada treba od šestoro do desetoro polaznika nastavi da prisustvuje. U okviru male grupe će ih biti prisutno četvoro ili petoro, dok će kurs rusinskog jezika u okviru mikro grupe pohađati dvoje ili troje kandidata.
Naročito je važno da svi koji odluče nastavu na takav način da pohađaju znaju i to da Škola stranih jezika Akademije Oxford zahteva najpre prijavljivanje najmanjeg broja kandidata kako bi bile formirane standardne ili grupa 6 + , odnosno mikro ili mala grupa. A to zapravo podrazumeva da će biti potrebno najmanje šestoro zainteresovanih da se prijave kako bi došlo do formiranja klasične grupe polaznika, te da će ih dvoje, odnosno četvoro morati prvo prijavljivanje da izvrše kako bi grupni kursevi rusinskog jezika bili organizovani za mikro, odnosno za malu grupu.
Praktično govoreći tek posle ispunjenja tog uslova nadležni u bilo kojoj poslovnici ove škole stranih jezika mogu da donesu odluku o terminima u kojima će kandidati pohađati grupni kurs rusinskog jezika, odnosno o tome kog datuma će početi sa pohađanjem nastave u okviru konkretne grupe. Pre toga će na nivou celokupne institucije organizatora da bude definisan nastavni program i utvrđen tačan broj školskih časova koje će kandidati imati obavezu da pohađaju, te će takođe biti definisano i trajanje nastave za grupu.
Prema potpuno drugačijim pravilima će biti organizovan individualni kurs rusinskog jezika, kada samo jedan kandidat treba da bude prisutan za vreme časova.
Profesor i ovlašćeno lice konkretnog predstavništva Škole stranih jezika Akademije Oxford, a što je zapravo koordinator za nastavu detalje u vezi sa organizacijom individualne edukacije treba da definišu direktno sa zainteresovanim kandidatom.
Uopšteno govoreći, oni će se usaglasiti ne samo oko detalja vezano za datum početka nastave poznate kao jedan na jedan i to u kojim će terminima kandidat časove pohađati, nego će biti u obavezi da definišu i koliko će za tog polaznika da traje ova edukacija. Stvar je u tome da je pravilnikom Škole stranih jezika Akademije Oxford predviđeno da oni treba da definišu raspored časova, odnosno to na koji način će nastavni program da bude u konkretnom slučaju raspoređen, pa će tako zajedno odlučiti i o ukupnom trajanju nastave jedan na jedan. I baš zbog toga se vrlo lako može dogoditi da individualni kursevi rusinskog jezika traju kraće ili duže nego nastava za grupu polaznika, ali isto tako se od kandidata do kandidata njihovo trajanje može razlikovati.
Očekuje se posle toga da svi prijavljeni kandidati odluče da li žele nastavu da pohađaju uživo, kada je potrebno da časove prate u prostorijama bilo koje od preko 40 poslovnica Škole stranih jezika Akademije Oxford ili na daljinu.
Svi koji budu odabrali praćenje online nastave, bez obzira da li se odluče za grupni ili individualni kurs rusinskog jezika, treba najpre da obezbede odgovarajuće računar, zatim stabilnu internet vezu za sve vreme trajanja nastave i da na izabrani računar instaliraju propisani program.
Nadležni u okviru konkretnog predstavništva institucije organizatora će svakako unapred obavestiti svakog pojedinačnog polaznika o performansama koje mora imati njihov kompjuter, s tim što će im napomenuti i to da se moraju raspitati o tome kakvog je kvaliteta veza sa internetom na lokaciji sa koje će pohađati nastavu na daljinu. Isto tako će ih uputiti i u to koji program treba da koriste kako bi pohađali individualni ili grupni onlajn kurs rusinskog jezika, a onda će im detaljno objasniti i na koji način taj program treba samostalno da instaliraju.
Svima koji odluče da nastavu pohađaju na daljinu biće ponuđena i mogućnost da koriste usluge tehničke podrške, s obzirom na to da Škola stranih jezika Akademije Oxford i tu prednost daju svojim polaznicima.
Ne samo da kurs rusinskog jezika mogu pohađati fizička lica, nego ova obrazovna institucija takođe može da organizuje i nastavu za određeni broj zaposlenih u nekoj firmi. Kada su u pitanju korporativni kursevi rusinskog jezika, važno je napomenuti da nastava može biti održana i uživo i na daljinu, a po zahtevu klijenta čak i u prostorijama zainteresovane firme.
